‘Veel Europese moslims maken zich terecht zorgen over het Franse voorzitterschap van de Europese Unie: ze zijn bang dat het polariserend anti-moslimdiscours van Frankrijk gevaarlijk zal doorsijpelen in de EU-beleidsvorming’, aldus commentator Shada Islam in een opiniestuk in het Britse dagblad The Guardian. Ook de Turkse wetenschapper Enes Bayrakli en de Oostenrijkse politicoloog Farid Hafez kijken met argusogen naar Frankrijk, waar president Emmanuel Macron al een tijd strijd voert tegen ‘islamitisch separatisme’ en de opkomst van een zogeheten ‘tegensamenleving’ onder moslimburgers van Frankrijk.
Doelbewust plaatsten Bayrakli en Hafez Macron op het omslag van hun begin dit jaar verschenen European Islamophobia Report. Voornaamste conclusie van het rapport: moslimhaat en islamofobie zijn in Macrons Frankrijk, maar ook in 36 andere Europese landen, toegenomen en hebben inmiddels ‘een omslagpunt’ bereikt. Ook elders bespeuren commentatoren een toenemende kloof tussen Europese staten en hun moslimbevolking.
Zo wijst Shaista Aziz, een Britse anti-discriminatie-activist en raadslid in Oxford in een opiniestuk voor CNN hoe extreemsrechtse en populistische politici erop hameren dat de islam en Europa onverenigbaar zijn. ‘Moslimvrouwen en onze kledingkeuzes worden als politieke speelbal gebruikt. Menig politicus in Oostenrijk, België, Bulgarije, Denemarken, Nederland, Zwitserland en natuurlijk Frankrijk gebruikt deze tactiek om kiezers te trekken. Ze duiken in de kleerkasten van moslimvrouwen en halen hijab, niqab en boerka tevoorschijn om aan te tonen dat deze de westerse waarden en manier van leven zouden bedreigen.’
Daarnaast vroeg de Hongaarse president Viktor Orbán zich afgelopen december bij een discussie over de mogelijke EU-toetreding van Bosnië af hoe Europa ‘de uitdaging van een integratie van een land met twee miljoen moslims’ zou moeten bolwerken. Een opmerking die tot woedende reacties leidde in Sarajevo, waar de Bosnische co-president Sefik Dzaferovic fulmineerde: ‘Hoezo een uitdaging? We zijn autochtone mensen die hier altijd hebben gewoond. We zijn Europeanen.’
Zie daar ook het belangrijkste punt dat Emily Greble maakt in haar indrukwekkend nieuw boek Muslims and the Making of Modern Europe (Oxford University Press, 360 pagina’s). Volgens Greble, die geschiedenis en Oost-Europese studies doceert aan de Vanderbilt University in Nashville, zijn moslims helemaal geen nieuwkomers in Europese samenlevingen. Zij waren hier lang voordat immigranten, gastarbeiders en vluchtelingen een hoofdrol gingen spelen in krantenkoppen.
In een stevig gedocumenteerd en met persoonlijke verhalen doorspekt relaas, schetst Greble hoe van 1878 tot na de Tweede Wereldoorlog meer dan een miljoen Ottomaanse moslims burgers werden van de nieuwe Europese staten. De Amerikaanse historicus beschrijft de successen en de tegenslagen van moslims en moslima’s van de havensteden aan de Adriatische Zee tot de bergachtige dorpen van de Balkan.
Het is een verhaal van burgerschap, uitsluiting en de veranderende betekenis van minderhedenrechten en religieuze vrijheid. Hoe moslims niet alleen de turbulente geschiedenis van Europa hebben meegemaakt, maar ook een cruciale rol hebben gespeeld in de ontwikkeling van sociale normen en politieke, ethische en juridische structuren op ons continent. Daarbij laat Greble zien hoe het ontbreken van moslims en hun rol in de huidige Europese geschiedenisboeken ook verklaart waarom Europa en haar politieke leiders telkens weer niet in staat blijken om strategisch te denken over Turkije, het Midden-Oosten en Noord-Afrika.
Grebles oproep is dan ook ‘moslims opnieuw te integreren in het verhaal van de geschiedenis van Europa en een einde te maken aan hun terugkerende uitsluiting’. Want als Muslims and the Making of Modern Europe een ding duidelijk maakt: moslims zijn hier niet te gast of bezig met een ‘grote vervanging’ van de witte bevolking. Moslims waren altijd al een onderdeel van Europa, dat zij toen én nog steeds als hun thuis beschouwen.
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/moslims-zijn-helemaal-geen-nieuwkomers-in-europese-samenlevingen~b0f3f57d/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F